In deze aflevering bekijken we eens hoe het zit met de uitleg die de organisatie na afloop van een rit aan de deelnemers verstrekt. Wat mogen we daarvan verwachten, en in welke mate wordt aan de verwachtingen voldaan?
Om (logischerwijze) met de eerste vraag te beginnen (ik volg niet de cabaretier die ooit grapte "om tijd te winnen beginnen we met het tweede liedje" - een typische Herman Finkers-grap maar hij was geloof ik van Freek de Jonge): het zal duidelijk zijn dat de deelnemers het meest gebaat zijn bij een uitleg waarin ze kunnen zien hoe de juiste route liep, waar en waarom die route eventueel niet gevolgd kon worden, hoe er dan moest worden omgereden, waar de controles stonden en welke (herstel)opdrachten die controles gaven. Met name voor minder ervaren equipes is het nut van een goede uitleg evident: zij kunnen thuis nog eens rustig nakijken hoe de rit in elkaar zat en wat zij eventueel fout hebben gedaan, om er de volgende keer hun voordeel mee te doen. Maar vergis U niet: ook ervaren equipes lezen vaak de uitleg helemaal door, bijvoorbeeld om te kunnen doorgronden wat de "stijl van de uitzetter" was, misschien zet die volgend jaar weer de rit van zijn club uit, en dan weet je vast welke ideeën hij er op na houdt… Gratis tip van Uw columnist: kijk vlak voor een rit nog even naar die van vorig jaar; misschien hetzelfde gebied, misschien dezelfde uitzetter, misschien soortgelijke vallen – het kan in ieder geval geen kwaad!
In onderstaand overzicht kunt U van alle kampioenschapsritten van 2015 zien hoe de uitleg er uitzag en wat de stijl was van de toelichtende tekst (indien aanwezig). Hierbij moet worden opgemerkt dat de Pijlenrit, de Brabant-Grensrit en de Teamrit niet ieder jaar door dezelfde club worden georganiseerd, zoals bij de andere ritten wel het geval is. Omdat iedere uitzetter zijn eigen stijl heeft is er toch verschil tussen de "eigen" rit van een club en de "extra" rit die de club ook uitzet. Voor de goede orde: de uitleg- en de tekstfragmenten slaan niet noodzakelijkerwijze op dezelfde situatie; het zijn slechts voorbeelden.
Zoals U ziet was er in alle gevallen sprake van uitlegkaarten, en in bijna alle gevallen (niet bij de Botterronde en de Krabbenrit) begeleidende tekst. Zo'n tekst is dan ook niet altijd noodzakelijk, vooral niet als de constructies simpel zijn en op de uitlegkaart goed te zien is wat de bedoeling was. Maar vooral bij wegverleggingen (die vaak niet door iedereen onderkend worden) is het handig als in een tekst wordt uitgelegd wat er precies aan de hand was. Overigens hanteerde men bij de Botterronde een tussenvorm (zie rit 1): er waren stukken tekst in de kaart "geplakt", hetgeen bij deze (vrij simpele) rit inderdaad voldoende was. En hoewel de Krabbenrit wat pittiger was kan gezegd worden dat door de aard van de rit de daar uitgedeelde uitleg het ook wel zonder tekst af kon.
Wat de uitlegkaarten betreft, die zijn er ruwweg in twee soorten: (a) een kopie van de wedstrijdkaart met daarop ingetekend de routes en controles; (b) een "zelf getekende" kaart met daarop alle controles etc. (hierbij staat "zelf getekend" tussen aanhalingstekens omdat door middel van een overlay of modernere - digitale - technieken toch het exacte verloop van de kaartwegen wordt weergegeven). Het voordeel van systeem b is dat de uitzetter op zo'n kaart gemakkelijker (en meer) kan tekenen en schrijven dan bij systeem a, waar de kaart al vol staat met topografische gegevens. Systeem b werd gebruikt bij de ritten 3 en 6 t/m 10, dus in zes van de tien gevallen.
Bij de toelichtende tekst zien we ook verschillende stijlen. Het meest uitgebreid doet men het bij de TwAC in Twente, zoals U kunt zien bij de ritten 2 (Pijlenrit) en 8 (Stoppelrit). Daar schrijft men graag wat langere, prettige leesbare teksten, die je kan lezen als een verhaaltje; voorbeelden: "het kortste wit lijkt via de Z, maar er is een nog korter alternatief", "we gaan rechtsaf naar het kanaal", "dat is niet de goede oplossing", dat soort zinnetjes.
Het andere uiterste vinden we in het zuiden van Limburg, bij de Ster van Valkenburg: daar gaat het steeds in de trant van "a-b mag niet, RC 13, c-d mag niet, RC 14". Ook wel duidelijk, maar het leest niet zo lekker…
Bij de Baronierijders uit Breda (Turfschiprit, en dit jaar ook Brabant-Grensrit) hanteert men een systematische opzet: "x --> y~~a-b-c-x" betekent "bij x opnemen in de richting y, via a-b-c-x"; zeer eenduidig, maar misschien een tikje saai?
Enigszins onoverzichtelijk is de combinatie van hoofd- en kleine letters die men bij Gaef Um Gaas (Venlo) gebruikt in de uitleg van de Golfrit, hoewel er wel een gedachte achter zit: de hoofdletters geven de punten aan waar de route moet worden opgenomen. Merkwaardigerwijs kende de Teamrit (dit jaar ook van Gaef Um Gaas) een heel ander systeem (wat mij overigens wel bekend voorkwam): "abcdefghij" betekende daar "omrijden via a-b-c-d-e om daar de hoofdroute e-f-g-h-i-j op te nemen".
De conclusie kan denk ik wel zijn dat er bij alle ritten veel aandacht wordt besteed aan het maken van een goede uitleg. Twee kleine verbeterpuntjes: 1. bij de Golfrit waren de controles op de uitlegkaart zeer moeilijk te zien (en het was ook niet altijd duidelijk aan welke weg ze stonden); 2. de Cannenburghrit was de enige waar de uitleg met de hand was getekend, en dat kwam, vooral vergeleken met de andere ritten, een beetje slordig over (zie voorbeeld bij rit 6 in het overzicht hieronder) (*). Mijn favoriete uitleg is zoals de TwAC het doet, maar de systematische aanpak van de Baronierijders kan ik ook waarderen. En verder geldt: alles is goed, als maar voldaan wordt aan de criteria die in de tweede alinea genoemd werden. En dat is gelukkig het geval bij al de onderstaande ritten!
(*) Ik moet niet zeuren: zo deed ik het vroeger zelf ook (maar er was een verzachtende omstandigheid: toen had je nog geen PC's, laat staan handige programma's als Word of Paint of professionele tekentools!). Hierbij een voorbeeld uit de Teamrit van 1987 (herkent U de schrijfmachine?); de uitleg (van mijn hand) lijkt een mengelmoesje tussen de hedendaagse Twentse stijl en die uit Breda (vandaar zeker mijn voorkeur?). Pittig ritje trouwens…
  |
Snel terug naar de 21e eeuw. Hierbij het overzicht van ALLE kampioenschapsritten van 2015. Mijn dank gaat uit naar de uitzetters die hun kaartmateriaal digitaal ter beschikking stelden.
| kaartfragment | uitlegfragment | tekstfragment |
 |
 |
niet van toepassing |
| 1. Botterronde | ||
 |
 |
 |
| 2. Pijlenrit | ||
 |
 |
 |
| 3. Turfschiprit | ||
 |
 |
 |
| 4. Golfrit | ||
 |
|
niet van toepassing |
| 5. Krabbenrit | ||
 |
 |
 |
| 6. Cannenburghrit | ||
 |
 |
 |
| 7. Brabant-Grensrit | ||
 |
 |
 |
| 8. Stoppelrit | ||
 |
 |
 |
| 9. Ster van Valkenburg | ||
 |
 |
 |
| 10. Teamrit | ||